Complexe omgevingen, waarvan de gulle en vruchtbare bodem producten voortbrengt met een grote mineraliteit, een aangename smaak en een verrassend lange levensduur
Juli 2022 – Complexiteit en een lange levensduur zijn ongetwijfeld de onderscheidende kenmerken van de BOB’s waarop het programma Heva – Volcanic Agriculture of Europe betrekking heeft: Soave, Lessini Durello, Santorini en Monte Veronese, met de Italiaanse consortia voor de bescherming van de wijnen Soave en Lessini Durello, het Griekse consortium Union of Santorini Cooperatives – Santo Wines, en het consortium van Veneto voor de bescherming van de Monte Veronese-kaas.
Intensiteit is ongetwijfeld het woord dat de wijnen en producten die op vulkanische bodems zijn ontstaan het best omschrijft: persistent, maar nooit agressief, met een rijpingspotentieel dat in staat is de geur en structuur van de wijnen te versterken. Deze kenmerken zijn het resultaat van de werking van lava op de bodem in de loop der eeuwen, die de minerale zuurheid van de bodem compenseerde en zo bodems voortbracht die zich lenen voor de productie van grondstoffen van onbetwistbare kwaliteit. Ook al behoren zij tot verschillende productcategorieën (wijn en zuivel), baseren de producten hun kwaliteit op het soort bodem waaruit ze zijn voortgekomen.
Het voornaamste doel van het internationale project Heva – “Heroes of Europe: Volcanic Agriculture”, gefinancierd door de Europese Unie in het kader van Verordening 1144/2014, is het bevorderen van de ongeëvenaarde kenmerken van de wijn- en kaasproductie die zich onderscheiden door de vulkanische oorsprong van de bodems.
Hoewel vulkanen vaak worden geassocieerd met natuurrampen en dus een overwegend negatieve connotatie hebben, biedt de oenologie een nieuwe invalshoek bij het beoordelen van deze omgevingen. De vulkaan is altijd een van de meest waardevolle toepassingsgebieden van de dialectiek tussen mens en natuur geweest en wordt gekenmerkt door de vruchtbaarheid van de bodem en de rijkdom aan elementen hierin.
Samenstelling en uniciteit van vulkanische bodems: van Soave tot Lessinia De als gevolg van uitbarstingen en lavastromen gevormde bodems zijn zeer heterogeen. Lava brengt diepe gesteenten naar de oppervlakte die in basalt worden opgelost; en daarbovenop worden veel bestanddelen van explosieve oorsprong afgezet, zoals as, lapilli en vulkanische bommen (druppels brandend gesteente die uit de kegel van de vulkaan worden uitgestoten). Gestratificeerde pyroclastische materialen kunnen na verloop van tijd stollen waardoor tufsteen ontstaat, dat in de volgende verweringsfasen zanderige en grove bodems voortbrengt die zeer rijk zijn aan mineralen en grindfracties. De vulkanen daarentegen, die uit gekoelde lavastromen bestaan, hebben steilere hellingen en brengen bodems voort die vaak aan de oppervlakte donker van kleur zijn en langzaam zijn veranderd in kleiachtige landbouwgrond.
Verschillende terroirs die ook op duizenden kilometer afstand van elkaar een gemeenschappelijke kwaliteit hebben, op grond van gelijksoortige pedoklimatische kenmerken, geologische geschiedenis, blootstelling en hoogten. Deze onderscheidende kenmerken zijn te vinden in de uit deze gebieden afkomstige BOB’s en komen tot uiting in een gemeenschappelijke persistentie van de smaak, een uitgesproken mineraliteit, een lange levensduur en complexe smaken en aroma’s. Het doel van HEVA – Heroes of Europe Volcanic Agriculture, benadrukt de voorzitter van het Consorzio del Soave Sandro Gini, is dan ook de cultuur van de vulkanische landbouw te bevorderen en de consument bewust te maken van de eigenheid en het unieke karakter van alle producten die door deze terroirs worden voortgebracht, het resultaat van een synergie die is ontstaan tussen de bodem, de menselijke activiteit en de tijd.
De onweerlegbare kwaliteit van wijnen en zuivelproducten van vulkanische oorsprong is in feite ook het resultaat van een gelukkige tussenkomst van de mens, waarvan zowel in Italië in het Monti Lessini-gebied als op het Griekse eiland Santorini goede voorbeelden te vinden zijn.
“In het gebied rond Verona heeft de menselijke factor van oudsher een belangrijke rol gespeeld, aldus Alfonso Albi, voorzitter van het Consorzio Tutela Formaggio Monte Veronese DOP – waar de transformatie in landbouwgrond op een niet-intensieve maar intelligente manier heeft gezorgd voor een herverdeling van de minerale bestanddelen die het nuttigst zijn voor planten, waardoor deze nu een ideale voedingsomgeving hebben.Dankzij zijn bijzondere kenmerken is het grondgebied rondom Verona ook bijzonder geschikt voor beweiding, waardoor zich een belangrijke traditie op het gebied van kaasbereiding heeft kunnen ontwikkelen dankzij de productie van koemelkkazen die in 1996 de status van BOB hebben gekregen met de benaming “Monte Veronese”.
Santorini: de explosie van Thera en 1.200 hectare vulkanische wijngaarden
De vulkanische bodems kunnen zeer oud zijn, zoals in het geval van Soave en Lessinia, waar de vulkanen tussen 25 en 50 miljoen jaar geleden zijn uitgedoofd. Of ze kunnen van recentere datum zijn, zoals op Santorini, een van de Griekse Cycladeneilanden in de Egeïsche Zee, waarvan het ontstaan zo’n 2 miljoen jaar teruggaat, maar waarvan de huidige grond rust op een lavakorst die het gevolg is van de gigantische explosie van Thera, een vulkaanuitbarsting die tussen 1627 v.Chr. en 1600 v.Chr. een minstens 30 meter dikke laag lavastenen, as en puimsteen voortbracht, die het hele eiland bedekt. Deze bodem bestaat uit grofkorrelig zand, puimsteen, vulkanische as en gestolde lavastenen.
Het gebrek aan klei in de zandgrond van het eiland heeft de wijnstokken immuun gemaakt voor de druifluis Phylloxera en precies om deze reden kan de wijngaard van Santorini als een van de oudste ter wereld worden geclassificeerd. Er zijn 1.200 hectare vulkanische wijnstokken op een bodem die nog een ander uniek kenmerk heeft, namelijk een grond die arm is aan organisch materiaal maar rijk aan mineralen, met uitzondering van kalium, wat ook van invloed is op de chemische samenstelling en de lage pH-waarde van de BOB-wijnen van Santorini. Voor het behoud, de bevordering en de bescherming van de wijnen is in 1947 de Unie van Santorini-coöperaties – Santo Wines opgericht.
